Die Hoë Hof het ook bevind dat die besluit van die Minister van Polisie om Maj.genl Berning Ntlemeza as waarnemende Nasionale Hoof aan te stel, onwettig en onregmatig was – en het dit gevolglik ook tersyde gestel.
In ’n onlangse beslissing deur die Konstitusionele Hof in Helen Suzman Foundation v President of the Republic of South Africa and Others en Glenister v President of the Republic of South Africa and Others, het die Hof aangevoer dat die Wet op die SA Polisiediens, Wet 68 van 1995 soos gewysig (die Wet) versuim het om ’n voldoende mate van onafhanklikheid vir die DPMO te verseker soos deur Internasionale Reg en die Grondwet vereis word.
Hierdie tekortkominge sluit volgens die Konstitusionele Hof in, onder andere, die onbelemmerde mag van die Minister van Polisie om die Hoof van die DPMO te verwyder, wat dus die DPMO vatbaar laat vir moontlike politieke manipulasie of inmenging. Gevolglik het die Konstitusionele Hof artikel 17DA(2) van die Wet geskrap ten einde die Minister se mag om die Nasionale Hoof eensydig te skors, te verwyder, tensy laasgenoemde ondersoek word deur ’n Komitee van die Nasionale Vergadering met betrekking tot wangedrag, onvermoë of onbevoegdheid.
Desnieteenstaande, ongeag die feit dat die aanstelling en verwydering van die Hoof van die DPMO spesifiek deur die Wet reguleer word (en ten spyte van die Konstitusionele Hof se beslissing), het die Minister besluit om te steun op ander, irrelevante wetgewing om Luitenant-generaal Anwa Dramat eensydig vir beweerde wangedrag te skors.
Ongeag die redes vir die Minister se besluit of die ernstige aard van enige beweerde wangedrag, kan geen lid van die Uitvoerende Gesag in stryd met die Grondwet of die reg optree nie. Om dít te doen nadat die Konstitusionele Hof sy kommer betreffende die Minister se magte verduidelik het, opper ernstige vrae oor die Uitvoerende Gesag se agting vir die Howe, en vir die grondwetlike raamwerk waarin hulle moet regeer.
Soos die Konstitusionele Hof in die Helen Suzman Foundation-saak op gewys het, kan die belangrikheid daarvan om die DPMO teen politieke inmenging te beskerm – veral betreffende die ondersoek van korrupsie en ander misdade waarby lede van die Uitvoerende Gesag moontlik betrek word, nie genoeg beklemtoon word nie. Die geloofwaardigheid van die DPMO, die strafregstelsel in sy geheel, en, uiteindelik, die Oppergesag van die Reg, hang daarvan af.
Adv Johan Kruger, Direkteur: Sentrum vir Grondwetlike Regte
