Saam met die aankondigings van 2 Februarie 1990 was dit ’n aanduiding vir Suid-Afrika en die wêreld dat ons van koers verander het – dat ons weg beweeg het van toenemende konfrontasie en konflik en ’n rigting van ’n moontlike nuwe nie-rassige grondwetlike demokrasie ingeslaan het.
Ek is daarvan oortuig dat Nelson Mandela trots sou wees op baie van ons prestasies wat ons sedertdien behaal het:
- Ons is ’n funksionerende veelparty-, grondwetlike demokrasie met ’n sterk Handves van Regte en onafhanklike howe.
- Ons het onsself bevry van die ongeregtighede en vernedering van apartheid.
- Ons ekonomie is drie keer groter as wat dit in 1994 was.
- Ons het 3.5 miljoen huise gebou en veel groter toegang tot elektrisiteit en basiese dienste verseker.
- Ná dekades van isolasie is Suid-Afrika weer eens ’n gerespekteerde lid van die internasionale gemeenskap.
Ek is egter ook daarvan oortuig dat mnr Mandela sommige van die ander aspekte van ons nuwe samelewing uiters verontrustend sou vind. Hy sou diep bekommerd wees oor:
- Ons versuim om behoorlike onderwys aan miljoene van ons kinders te voorsien;
- Onaanvaarbare vlakke van werkloosheid – veral onder ons jeug;
- Die feit dat ons so min vordering gemaak het ten opsigte van die behaling van groter gelykheid.
- Die dood van vier miljoen Suid-Afrikaners weens Vigs, en – ten spyte van die sukses van ons antiretrovirale programme – oor die 170 000 Suid-Afrikaners wat verlede jaar aan Vigs gesterf het.
- Wydverspreide korrupsie – en die ondermyning van onafhanklike instellings wat veronderstel is om korrupsie te beveg; en
- Die feit dat die SAKP, sonder om ’n enkele stem te gewen het, beheer geneem het van die Nasionale Demokratiese Revolusie en nou die ekonomiese beleid oorheers.
Ek is egter seker daarvan dat die ontrafeling van mnr Mandela se bewonderenswaardige pogings om versoening te bevorder en ’n sterk nie-rassige samelewing daar te stel, een van sy grootste teleurstellings is. Hy sou geskok gewees het oor die toenemende skerp toon van die debat en oor die verklaring van ’n senior leier van die ANC dat “die fase van versoening wat redelike wit en swart mense bymekaar gebring het, verby is” en dat “ons nou betrokke is in ’n stryd vir ekonomiese en maatskaplike geregtigheid.”
Nietemin, ek is seker dat Nelson Mandela, 25 jaar na sy vrylating, met my sou saamstem dat Suid-Afrika vandag steeds soveel beter is as wat dit in die verlede was. Hy sou ook saamstem oor die behoefte vir alle Suid-Afrikaners om saam te werk – eerder as om teen mekaar te stry – in ons pogings om ’n samelewing te bou wat op menswaardigheid, die behaling van gelykheid en die bevordering van regte en vryhede gebaseer is.
Uitgereik deur die FW de Klerk Stigting
