Die SGR is bekommerd dat so ‘n krities belangrike wysigingswetsontwerp aan die begin van die feestyd vir openbare kommentaar gepubliseer is. Die meeste ondernemings en organisasies uit die burgerlike samelewing sluit vir die jaar en heropen eers weer vroeg in Januarie 2020. Dit wil voorkom asof kommer oor die tydsberekening van die publikasie van die wysigingswetsontwerp op ‘n vergadering van die Ad Hoc-komitee op 3 Desember 2019 bespreek is nadat ‘n brief van Agri SA ontvang is, maar die regsdienste van die Parlement het blykbaar die komitee ingelig dat ‘n soortgelyke proses in die verlede met wetsontwerpe gevolg is.
Dit moet egter beklemtoon word dat alhoewel daar 17 wysigingswetsontwerpe was wat wysigings aan die Grondwet voorgestel het, dit die eerste keer is dat die Suid-Afrikaanse publiek ‘n wysiging van ‘n reg in die Handves van Regte in die gesig staar. Die Handves van Regte vorm ‘n ‘hoeksteen van demokrasie in Suid-Afrika’ en dit is daarom noodsaaklik om betekenisvolle openbare deelname te verseker.
Die Ad Hoc-komitee dring daarop aan om die openbare beraadslaging en die aanvaarding van die wysigingswetsontwerp voor die sperdatum van 31 Maart 2020 af te handel. Openbare betrokkenheid by die voorgestelde wysiging kan egter nie gehaas word nie. Dit is die eerste geleentheid vir die publiek om betrokke te raak by die formulering van die voorgestelde wysiging van artikel 25 van die Grondwet.
Die openbare verhore wat die gesamentlike grondwetlike hersieningskomitee van die Parlement in die middel van 2018 onderneem het, was apart van die huidige proses, aangesien dit daarop gerig was om die siening van die publiek oor die noodsaaklikheid van onteiening sonder vergoeding te bekom, en nie verband hou met die aard van die voorgestelde wysiging nie.
As die Ad Hoc-komitee nie sy sperdatum van 31 Maart 2020 kan nakom nie, het die SGR die Komitee versoek om die Nasionale Vergadering te nader om sy sperdatum te verleng om sodoende te verhoed dat die geleentheid vir betekenisvolle openbare deelname in die gedrang gebring word. Tydens ‘n werkswinkel oor gesprekvoering oor grond in November 2019 wat deur die Ad Hoc-komitee aangebied is, het die regsadviseurs van die Parlement bevestig dat die komitee die Nasionale Vergadering mag nader om ‘n verlenging aan te vra, maar daar is geen waarborg dat die verlenging toegestaan sal word nie.
In lig van die kritieke noodsaaklikheid om voldoende en betekenisvolle openbare deelname aan so ‘n belangrike wysigingswetsontwerp te verseker, is die SGR van mening dat die Ad Hoc-komitee hierdie versoek dringend moet oorweeg en, indien dit nie in staat is om die sperdatum na te kom nie, ‘n verlenging van die Nasionale Vergadering aangevra moet word.
Uitgereik deur die Sentrum vir Grondwetlike Regte
14 Januarie 2020
