Uitgereik deur Ismail Joosub namens die FW de Klerk Stigting op 17/05/2024

Terwyl Suid-Afrika hom voorberei vir nasionale verkiesings, neem die intensiteit van debatte oor vryheid van spraak toe te midde van regulerende optrede en wetgewende veranderinge. Hierdie artikel ondersoek die kompleksiteite van vryheid van spraak gedurende hierdie kritieke verkiesingsperiode, deur onlangse ontwikkelinge soos die FPB se kennisgewing te ondersoek. Hierdie maatreëls is daarop gemik om haatspraak en waninligting te beperk, maar laat die rooi ligte flikker, veral met betrekking tot die impak daarvan op politieke diskoers.

Die Probleem Voorhande: Navigering van Vryheid van Spraak in ‘n Era van Kritiese Ondersoek van Wetgewing 

Die kennisgewing wat deur die Films en Publikasieraad (“FPB”) op 22 Maart 2024 gepubliseer is, is saamgestel met die komende nasionale verkiesings in gedagte: Klousule 2 van die Regulasies beklemtoon die “misbruik van misleidende inligting en waninligting tydens verkiesings” en het potensiële risiko’s soos “aansporing tot geweld” en “verspreiding van haat” geïdentifiseer.

Dus het die FPB gepoog om die toename van “ misleidende inligting ” en “ waninligting ” te adresseer. Soos vervat in die kennisgewing, het “ misleidende inligting” vals inligting behels wat bewustelik versprei is, terwyl “ waninligting” verwys het na vals inligting wat onbewustelik versprei is. Die kennisgewing bepaal daarom dat sodanige “ misleidende inligting “, “waninligting” en “fopnuus” onwettig is, omdat die FPB dit sien as “verbode inhoud” ingevolge die Films en Publikasies Wet, 1996. Dus is dit ‘n misdaad en strafmaatreëls sluit in ‘n R150 000 boete en/óf tot twee (2) jaar tronkstraf(artikel 24G).

Propaganda vir oorlog; opstokery om onmiddellik tot geweld oor te gaan; óf om haat te bevorder gebaseer op ras, etnisiteit, geslag of godsdiens en wat skade tot gevolg het, word geag as onbeskermde vryheid van spraak (artikel 16(2)(c) van die Grondwet). Daarteenoor word vryheid van spraak van ‘n aanstootlike of beledigende aard deur vryheid van spraak beskerm (artikel 16(1)).

Die uitdaging sou wees dat die FPB se kennisgewing legitieme politieke diskoers en opponerende stemme sou onderdruk. Dankie egter aan almal wat dit teengestaan het, insluitend die FW de Klerk Stigting wie se besware teen die kennisgewing die gebrek aan wetlike bevoegdheid en ongrondwetlik, uitgelig het. Dit het die FPB genoop om die kennisgewing op 26 April 2024 teruggetrek. Dit beklemtoon die kompleksiteit van die regulering van vryheid van spraak.