Dit volg op die verslag in 2016 na bewerings oor staatskaping, waarin die voormalige Openbare Beskermer, Thuli Madonsela, aanbeveel het dat die Hoofregter van die Konstitusionele Hof ‘n regter aanstel om waar te neem oor ‘n kommissie van ondersoek, om die bewerings verder te ondersoek. In antwoord hierop het die President – wie se naam prominent in die verslag verskyn – ‘n aansoek voor die Gautengse Hoë Hof in Pretoria gebring om die State of Capture-verslag te hersien. Een van die gronde vir hersiening wat hy geopper het is die feit dat kragtens artikel 84(f) van die Grondwet, hy die enigste person is wat ‘n kommissie van ondersoek kan instel. Dit is feitlik korrek. Maar wat gebeur wanneer die President so gekompromiseer is dat sy aanstelling van ‘n kommissie van ondersoek na sy eie optrede beskuldigings van vooroordeel sou ontlok? Suggereer dit dus dat dit onmoontlik is vir ‘n kommissie van ondersoek om ooit bewerings van oortredings deur ‘n President te ondersoek?
Die Suid-Afrikaanse grondwetlike staat is op sy sterfbed. Indien dit nie was vir die betrokkenheid van die howe en ‘n relatief vrye pers nie, sal dit in ‘n mislukte staat verval het – soos so baie ander state. Nietemin is die tekens van ‘n oorname van die demokratiese wil van gewone Suid-Afrikaners op die muur.
Beslissende optrede is nodig om die verotting teen te werk. In ooreenstemming met die mening van Paul Hoffman in die Daily Maverick, moet die Adjunkpresident, met die magte wat aan hom toegewys is in die Grondwet, onmiddellik ingryp.
Oorweeg die feit dat die Grondwet in artikel 90 bepaal dat:
“1. Wanneer die President uit die Republiek afwesig is of andersins nie in staat is om die pligte van die President te vervul nie, of gedurende ‘n vakature in die amp van die President, neem ‘n ampsdraer in die onderstaande rangorde as President waar:
a. Die Adjunkpresident.
b. ‘n Minister deur die President aangewys is.
c. ‘n Minister deur die ander lede van die Kabinet aangewys.
d. Die Speaker, totdat die Nasionale Vergadering een van sy ander lede aanwys.
2. ‘n Waarnemende President het die verantwoordelikhede, magte en funksies van die President.”
Dit kan aangevoer word dat die President se onvermoë – wat hy self in sy hofstukke erken – noodsaak dat die onus op die Adjunkpresident, Cyril Ramaphosa, is om ‘n kommissie van ondersoek in te stel na die bewerings oor staatskaping.
Die verslag is selfs ‘n groter rede vir ingryping met betrekking tot die bewerings oor staatskaping, wat ‘n parallelle regeringstruktuur tot gevolg gehad het wat belastingbetalers se geld wegneem uit die staatskas. Suid-Afrika word leeg gestroop, wat blykbaar ongestraf gelaat word. Jou skuif, Adjunkpresident. Laat ons Grondwet en jou gewete jou lei, nie ambisie nie, en moenie wag vir die kaarte om ineen te tuimel nie. Ons bevind ons in ‘n krisis, en dinge lyk nie goed vir die mense van Suid-Afrika nie. Speel nou jou hand om ‘n totale ramp te verhoed.
Gesamentlik uitgereik deur die FW de Klerk Stigting, die Sentrum vir Grondwetlike Regte en die Sentrum vir Eenheid in Diversiteit
26 Mei 2017
