Die groter probleem is: wanneer sal ons weet wie besit wat? Die proses van regstelling vereis ‘n leergierige poging om data te versamel as uitgangspunt om die toepaslike apparaat te bou.

President Ramaphosa sal binnekort ‘n paneel saamstel om te help beplan aan en toesig te hou oor ‘n dramaties versnelde proses van grondhervorming. Dit word verwelkom, aangesien, soos blyk uit die verslag van die hoëvlakpaneel (die sogenaamde Motlanthe-verslag) die betrokke Departement nie die vermoë of wil het om grondhervorming behoorlik te implementeer nie. Maar – en dit is ‘n groot maar – hierdie Paneel sal aan niks kan beplan of oor toesig hou as hulle nie weet hoe groot die probleem is nie. Die grondliggende inligting, in hierdie geval, ‘n grondoudit, is alles. Selfs die vervolging van die “lae hangende vrugte” – in hierdie geval die 4 000 plase wat reeds in die staat se hande is – kan ‘n goeie beginpunt wees indien hierdie voorstel binne ‘n groter raamwerk verskans is met inligting oor wie besit.

Oor waarom dit nodig is, laat ons kortliks die twee nasionale grondoudits wat onlangs voltooi is, oorweeg.

Die eerste is in opdrag van AgriSA gedoen deur Agri Development Solutions (ADS). Die AgriSA-verslag het uitsluitlik op landbougrond gefokus, maar het tot ‘n mate ook die groter prentjie oorweeg. Hulle het ‘n transaksionele benadering gevolg en die kommersiële grondtransaksies wat in die Aktekantoor geregistreer is, aangevul met data van Stats SA en DAFF. Volgens die verslag bestaan Suid-Afrika uit 122,8 miljoen hektaar, waarvan 29,2 miljoen hektaar (25%) bestaan ​​uit staatsgrond, verstedelikte grond, nywerheidsgebiede, myngrond, privaatbeheerde gebiede en nasionale parke. Die totale beskikbare landbougrond bestaan ​​uit 93,3 miljoen hektaar (76%). Regeringprogramme vir die aankoop van landbougrond het 2,2 miljoen hektaar opgelewer, waar privaat aankope deur voorheen benadeelde individue 4,3 miljoen hektaar beloop. Sedert 2000 is altesaam 6,5 miljoen hektaar oorgedra. Die verslag toon dus dat daar vordering gemaak is met landbougrondhervorming – maar meer van die “mark” as van die staat. Die grootste probleem met die resultate van die AgriSA-verslag is dat dit slegs op landbougrond fokus en per definisie beperk is.

Die tweede oudit is die een wat in November 2017 deur die DRDLR gepubliseer is. Die metodologie was om die primêre bronne van data by die Aktekantoor, die Landmeter-generaal, die Departement van Binnelandse Sake en Stats SA te oorweeg. Dit gee die aantal grondeienaars volgens “landpakket-tipe” aan. Dit handel oor drie tipes grondbesit (plase en landbouhoewes, erwe en deeltitel) in terme van die individuele grondeienaars volgens ras, geslag en nasionaliteit.

Daar is egter verskeie ernstige probleme met die Staatsoudit:

Wat weet ons (soortvan) van die twee oudits?

Wat ons nog steeds nie weet nie na die oorweging van die twee oudits (en wat belangrik is vir grondhervorming) is ontstellend.

Wat baie duidelik uit die bogenoemde is, is dat die ooglopende gebrek aan data sal voortgaan om ‘n goeie gesprek oor grondhervorming en eiendomsregte in Suid-Afrika te kelder. Die imperatief om integriteit van die getalle is baie. Dit is die regering se taak om ‘n grondoudit so spoedig moontlik van stapel te stuur sodat daar konsensus kan wees ​​oor watter grond in besit is van wie. Enige vertraging in hierdie taak sal lei tot self-toegediende skade en sal die vooruitsig om die ekonomie te laat groei en ‘n samehorige samelewing te skep, in die wiele ry

Deur Theuns Eloff: Uitvoerende Direkteur, FW de Klerk Stigting
12 June 2018

Leave a Reply

Your email address will not be published.